Yenidoğan Bakımı ve İpuçları

Yenidoğan Bakımı ve İpuçları

 

AİLENİZE KATILAN YENİ BEBEK İÇİN HAZIR MISINIZ ?

• Beklentiler
• Başınıza gelenler
• Deneyimler
• Öğrenimler

 

SORULAR-SORULAR-SORULAR

• Akrabalar, konu komşu, anneniz, kayınvalideniz, yeni çocuklu  arkadaşlarınız…. Size tavsiyeler verme sırasına girecek…
• Çoğunun niyeti iyi olacak ve yardımcı olmak amaçlı kendi deneyimlerini paylaşacaklar,
• En doğru bildikleri şekillerde size yol göstermek çare olmak isteyecekler,
• Kafanız karıştığında lütfen kendinize hatırlatın; nasıl sizin hamileliğiniz diğer anne adaylarından farklı güzellikler veya problemlerle geçiyorsa, bebeğinizin büyüme gelişme süreci de yakınınızdaki diğer bebeklerden farklı geçecektir.
• Bebeğinizin takibini yapan doktor ile büyüme ve gelişmesini takip ederken, aklınıza takılan soruları yanıtlaması için iletişimde olun,
• Çocuk doktoru, bebeğinizle ilgili arada kaldığınız, içinizin rahat olmadığı konularda sizi, mesleki bilgisi, deneyimleri-görgüsü doğrultusunda yönlendirir.
• Doktorunuzla tereddütlerinizi, kaygılarınızı, sorularınızı  mutlaka paylaşın. Sormaktan korkmayın!
• ‘‘ Her bebeğin doğumunda bir de anne doğar.’’    OSHO

 

DOĞUM ÖNCESİ EVDE BEBEK İÇİN YAPILACAK DEĞİŞİKLİKLER NELERDİR?

• Taşınma, boya-badana, ev hayvanı yer değişimi
• Bebek mobilyalarının havalandırılması, temizliği, gerekiyorsa onarımı
• Bebek yaşam ve uyku alanlarının belirlenmesi,
• Bebek bakımının önümüzdeki aylar dahi düşünülerek organizasyonu

 

 

 

DOĞUMA GİDERKEN BEBEK İÇİN YANINIZDA GÖTÜRMENİZ GEREKENLER NELERDİR?

• Bebek takımları (3 adet),
• Tülbent, ağız bezi yedekli,
• Çorap, eldiven yedekleri,
• Badi yedekleri,
• Şapka yedekleri,
• Yenidoğan bebek bezleri (yaklaşık 20 adet ),
• Popo temizleme mendilleri veya pamuğu,
• Pişik önleyici kremler,
• Battaniye (1 ince 1kalın)

 

• Şampuan, vücut kremi, tarak, biberon, emzik, mama GÖTÜRMENİZ GEREKMEZ!!!!!

 

DOĞUMLA BERABER BEBEĞİ HANGİ SÜREÇLER BEKLER ?

• Doğum şekli ve anestezi türüne göre aktivitesi, solunumu ve emme isteklerinde farklılıklar olması çok normaldir,
• Doğum gerçekleştikten sonra bebek sıcak ısıtması üstten ve alttan olan açık yatağa alınır, kurulanır
• Çocuk doktoru muayenesini yapar, varsa patoloji tespit eder, ölçüleri alınır,
• İki bacaktan K vit ve Hepatit B aşısı yapılır,
• Giydirilir ve anneyi emmek için beklemeye başlar.

 

EMZİRMEYE BAŞLADINIZ AMA ACABA SÜTÜNÜZ YETİYOR MU?

• Mama desteği gerekir mi?
• Yanimda hastaneye mama götüreyim mi?
• Mama vermek için neyi  beklemek gerekir?
• İyi beslenmezse bebeğin şekeri düşer mi?
• Bebeğim sütüm az olduğu için sararir mi?
• Mama doğal birşey değilse ve doktor vermek gerekir derse ne  yapmalıyım?

 

YENİDOĞAN BİR BEBEĞİN MİDESİ NE KADAR SÜTLE  DOLAR?

 

• İlk günlerde normal doğumda da C/S’da da anneden bol süt gelmesi beklenmez; ama ilk sütünüzü bebeğin alması çok önemlidir.
• Hastane koşullarında bebeğin emme sayısı, kaka ve çiş yapımı takip edilmektedir.
• Kilo kayıplarını saptamak için belli aralıklarla tartıları kontrol edilmektedir.
• Özel riski olan bebekler doktor tarafından gerekli görülür ise mama ile desteklenebilir.
• Çocuk doktorunuz gerekli görürse riskli bebeklerde kan şekeri, hematokrit gibi değerlerin kontrolü için kan alabilir, sonucu gerektirirse mama başlanabilir.
• Ancak tıbbi zorunluluklar ve bebeğin sağlığı ile ilgili yüksek kaygılar varsa doktorunuzun önerisi ile mama verilebilir.
• Bu özel koşullar dışında ,   BEBEĞİNİZE MAMA (DEVAM SÜTÜ)   VERMENİZİ İSTEMİYORUZ!!!

BEBEK NE SIKLIKTA EMZIRILMELIDIR?

• Bebeğinizi istediği zaman (özellikle ilk 15 gün), her arandığında bekletmeden memeye alın. Bu sayede hem meme uyarısını çokça alan hormonal sisteminiz bol süt yapmaya yönelecektir, hem de bebeğiniz acemi olduğu meme kavrama işinde daha da becerikli olacaktır.
• Bebek emdikçe sütünüz gelecektir.

• İstediğinde memeye gidemeyen bebek, huzursuzlanıp ağlamaya başladıktan sonra sakinleştirip emzirmeniz gerekir. Bu sırada da ağladığı için fazlaca gaz yutar ve bu gazlar sebebiyle hazımsızlık çeker.
• Bebeğinizin meme isteme hareketlerini, açlık mırıldanmalarını zaman içinde diğer ağlamalarından ayırabileceksiniz.

BEBEĞİNİZİN DOYDUĞUNU, SÜTÜNÜZÜN YETTİĞİNİ ANLAMANIN YOLU VAR MIDIR?

• Bebeğin meme emerken peşi sıra yutkunmaları, emme sırasında yanakların şişmemesi
• Meme aldıktan sonra 1-2 saat boyunca aranma hareketi göstermeden uykuya geçmesi,
• Bir gün içinde en az 5 ve daha fazla idrarlı bezini olması
• İlk 6 ay günde 20-30 gr,
• 6-12 ay arasında günde 15-20 gram kilo alımı…

TOPUK KANI- TABURCULUK

• Normal doğumda,1 gün; C/S doğumda, 2 gün sonrası dönüş.
• Taburcu olmadan önce bebeğinizden alınan topuk kanı örneği ile, Fenilketonüri, Hipotiroidi, Biotinidaz eksikliği, Galaktozemi gibi metabolik ve endokrinolojik hastalıkların tanısı konmaktadır.
• Test ülkemizde doğan her yenidoğana yapıldığı ve belli merkezlerde değerlendirildiği için size eğer testinizde anormal değer varsa geri dönüş yapılacaktır. Test normalse aranmayacaksınız.
• Bebeğinizi 5. gününde tekrar görmek için hastaneye çağırılır; tekrar tetkik ve sarılık kontrolü yapılacak.

EVE DÖNMEYE HAZIRIZ!

• Önce güvenlik !!!
• Kemerler
• Kendi iç dolgusu dışında dolgu yok
• Arkaya bakacak şekilde
• Ön koltuk  yasak

KANGURU BEBEĞE ZARARLI MIDIR?

• Doğru ay aralığında
• Doğru tarafa bakacak şekilde
• Boyundan destekli ve size doğru
• Bacaklar açık ve iki yanda sarkacak şekilde
• Uzun süreli değil

EVE HOŞGELDİNİZ! UYGUN ORTAM KOŞULLARI NELERDİR?

• Evin sıcaklığı: 20-24 ˚C
• Uyku için ideal sıcaklık : 22 ˚C
• Banyo suyu sıcaklığı: 38 ˚C geçmesin (dirsek)
• Banyo süresi: 5-10 dakika
• Banyo sonrası giydirilecek ortamın sıcaklığı: 26 ˚C
• Ortam nem yüzdesi:%40-%50  (Ankara %30!—buhar makinesi gibi seçenekler…)
• Evin havalanması hergün !
• Mama hazırlama suyu 40 ˚C (el bilek içi)

BEBEK NASIL GİYDİRİLMELİDİR?

• 1 tane uzun veya yarım kollu badi,
• 1 çift pamuk çorap (ne gevşek ne de sıkı)
• 1 üst- 1 alt takım veya 1 tulum (ayak kısmı kapalı olacak),
• İlk günlerde ellere eldiven ve küçük bir şapka,
• 1 tane yelek
• Ev ortamına göre giysi kalınlığı ve miktarı tabi ki değişebilir; ailelere tavsiyem kendi rahat ettikleri kıyafetleri kaç katsa bebek için bir kat daha eklemeleridir.
• Örneğin; siz bir atlet ve bir üst ile üşümüyor ve sıcaklamıyorsanız bebeğiniz 3 kat giyinsin!

 

HER EMZIRME SONRASI BEBEĞİN GAZ ÇIKARMASI GEREKİR Mİ?

• Emzirdikten sonra bazı bebekler daha kucağınıza alır almaz ağızdan gaz çıkartır; bazı bebekler için ise bu 15-20 dakikayı bulabilir. Zor bile olsa lütfen her emzirmeden sonra bebeğin gazını çıkarmak için çaba harcayın; buna değer!
• Ağızdan çok rahat gaz çıkartan bebekler de gaz sancısı çekebilirler çünkü alınan süt barsaklarda işleme uğradığında da gaz oluşur. Eğer yutulan gazı baştan ağız yoluyla çıkarmış olursa barsakları daha az basınca mağruz kalır ve rahatsızlık hissi de daha az olur.

 

ANNE, BESLENMESİNDE HANİ GIDALARI TÜKETMESİN, HANGİLERİNİ TÜKETSİN?

Yasaklı gıdalar !!!

(Genel olarak annede gaz yapan gıdalar)

• Kurufasulye, nohut gibi baklagiller…
• Portakal, mandalina gibi turunçgiller…
• Kola gibi gazlı içecekler…
• Turp, pancar gibi yeraltındaki köklerini tükettiklerimiz…
• Kahve ve çikolata…
• Karnıbahar, brokoli gibi sebzeler…  DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLERDİR…
• Bu gıdaların dışında annenin yediğinde-içtiğinde hazımsızlık hissettiği gıdalar yerine de benzer olan rahatsızlık yapmayanları tüketmesi önerilir  ( ör: süt içtiğinde rahatsız ama ayran içtiğinde normalse ayran içsin)

• İyi emziren bir anne süt verirken günde yaklaşık 500kcal enerji tüketir; sütteki bu yüksek enerjinin devamlılığı için beslenmenize dikkat etmeniz gerekir.
• Gebelik boyunca depoladığınız kiloların sebebi, doğum sonrası bebeğinizin sütü için yeterli kaloriyi sağlamaktır. Sadece su içseniz bile kaliteli sütünüz olur; ama bu özellikle ilk günler için geçerlidir.
• Zaman içinde hızlı bir şekilde kilo kaybedersiniz, hamilelik öncesi  ağırlığınıza bir ay içinde bile dönebilirsiniz. Bu da hali hazırda depolardan yediğiniz için yeteri kadar beslenme ile kalori almazsanız bebeğe vereceğiniz sütün enerjisinin düşeceğini gösterir.
• Bizim toplumumuzda lohusalara özel ilgi gösterilir ve yüksek kalorili ve bol sıvı içerikli beslenmeleri teşvik edilir (çorbalar, kompostolar, lohusa şerbetleri…)
• Annenin kaliteli gıda alması çok önemlidir; örneğin emziren bir kadın tatlı açlığı çekerse sütlü bir tatlı yesin. Seçimlerimizin karbonhidrattan çok bol olması da lohusada gereksiz kilo alımına yol açacaktır.
• Kendinize ve bebeğinize yetecek kadar beslenin, ekstra kilolarla kendinizi üzmeyin.

 

 

SÜTÜ ARTTIRAN GIDALAR HANGİLERİDİR?

• Yulaf, arpa, rezene,
• Havuç, baklagiller !
• Yeşil fasulye ve ıspanak gibi koyu yapraklı sebzeler,
• Dereotu, fesleğen, tatlı patates, susam, kimyon,
• Çemen, soğan , sarımsak !
• Ceviz, badem
• Her annenin tükettiğinde kendisine iyi geldiğini hissettiği bir gıda vardır. Bu gıdayı bulup ona göre diyetinizde yer veriniz.

 

EMZİRDİKTEN VEYA MAMA VERDİKTEN SONRA BEBEĞE SU VERMEK GEREKİR Mİ?

 

BEBEK NEREDE YATMALI?  NE ZAMANDAN İTİBAREN TEK BAŞINA YATABİLİR?

 

ANİ BEBEK ÖLÜMÜ SENDROMU NEDİR?

• Tamamen sağlıklı olan yenidoğanların ve  bebeklerin, tıbbi bir gerekçe bulunmayan ve uyku sırasında olan ölümlerine denir.
• En riskli zaman aralığı ilk 6 aydır.
• En son çalışmalar ilk 6 ay yerine ilk 12 ay aynı odayı paylaşmanın ABÖS riskini azalttığını göstermiştir. Aynı yatakta uyumak tavsiye edilmez.
• 1994—sırtüstü yatış; %50 vaka sayısını azaltır.
• Düşük doğum ağırlığı ve bebeğin kötü beslenmesi riski arttırır. Annenin kendine bakımı iyi olmalıdır.
• Sigara dumanı ile maruziyet, annenin  alkol ve madde kullanımı riski arttırır.
• Uyku ortamının güvenilir olması (sert yatak, objeler yok…) ve ortam ısısının yüksek olmaması riski azaltır.
• Emzirerek besleme riski azaltır.

 

NE ZAMAN, NASIL VE NE SIKLIKTA BANYO YAPTIRALIM ?

• İlk banyo bebeğinizin göbeği düştükten sonra yapılır;
• Ev ortamı uygunsa yaz –kış fark etmeden günlük banyo yaptırabilirsiniz.
• Banyo koşullarını hatırlayalım;
• Banyo suyu sıcaklığı: 38 ˚C geçmesin
• Banyo süresi: 5-10 dakika
• Banyo sonrası giydirilecek ortamın sıcaklığı: 26 ˚C
• Banyo sonrası vücut losyonla nemlendirilsin, göbeğe ve ayaklara masaj yapılsın, banyodan önce bütün giyecekler hazırlanmış olsun, mümkünse ilk günler iki kişi beraber banyo yaptırın.
• Yenidoğana her gün banyo yaptırsanız bile başına haftada bir şampuan yapmanız yeterli olacaktır.

 

GÖBEK KORDONUNA NASIL BAKIM YAPALIM? KORDON NE ZAMAN DÜŞER?

• Göbek kordonu doğum sonrası kuruyup vücudu terk edecek ölü bir dokudur.
• Alkol veya batticon ile hergün silmeniz gerekmez hatta bazen bu işlemlerin bebeğe zararı olur.
• Bebeğinizi bezlediğinizde kordonun bez dışında kalması temizliği için yeterlidir.
• Genellikle bebeğin 5.-15. günleri arasında kuruyup düşer.
• Düştükten sonra göbek deliğinde kalan kısım da bir süre sonra kuruyup göbek deliğini terk eder.
• Göbek kordonu düştükten sonra eğer bebeğinizin badisi sıkça kan veya iltihap olursa doktorunuz ile görüşün, bir iki defa ve belli belirsiz oldu ve tekrarlamıyorsa özel bir önlem almanız gerekmez.

 

TIRNAKLARI NE ZAMAN KESELiM ?

• Bebek hastaneden çıkmadan bile tırnaklarını kesebilirsiniz,  kırkının çıkmasını beklemenizi önermeyiz,
• Hastane dönüşünde özellikle emme sırasında bebeğin size çıplak elle dokunması, hem onun emmesini güçlendirir hem de  sütünüzü arttırır.
• Tırnakların yüzü çizme ihtimali nedeniyle giydireceğiniz eldivenler de belli bir süre sonra el içinde dermatite sebep olabilir; sorun oluşmaması için ellerin kapalı kalmaması gerekir.

 

EMZİK KULLANIMI YASAK MIDIR?

• Doğru kullanıldıktan sonra emzik kullanımı yasak değildir
• Doğru zamanda bırakmabiliyorsanız ve gün içinde bebeğinizin isteklerini sürekli emzik vererek ertelemiyor veya görmezden gelmiyorsanız emzik kullanmak sakıncalı değildir.
• Emzikler damaklı veya düz olabilir, silikon veya lateks olabilir

 

 

 

ÇOCUK DOKTORUNA NE ZAMAN GİDECEKSİNİZ?

• Doktorunuz tarafında farklı bir öneri olmadıysa normalde 5. gününüzü doldurduğunuzda hastaneye gidilir.
• Bu ziyaret sırasında bebeğiniz minik bir muayene geçirir, özellikle cilt rengi kontrol edilir gerekirse sarılık riski açısından cilt üzerinden veya kandan bilirubin değeri bakılır.
• İkinci defa topuk kanı alınır; bunun iki defa alınmasının mantığı ikinci defada artık daha iyi beslenmiş olan bebekte hastalık tespitinin daha kuvvetli olmasıdır.
• Göbeği ve gözlerinin muayenesi yanında anne memesini tutuşu da kontrol edilebilir.
• Çıplak tartılır ve hastaneden çıkış kilonuz ile kıyaslama yapılır; uygun kiloda olup olmamasına göre size yeni beslenme önerileri verilebilir.
• İşitme testi de 5. gün kontrolünde yapılabilen bir tarama testidir.

BEBEĞİMİZLE HANGI SIKLIKTA DOKTOR KONTROLÜNE GİTMELİYİZ?

KONTROLLERDE NELER YAPILACAK?

• 5. gün kontrolünden sonra başka bir tavsiye olmadıysa 15. gününde çocuk doktoru ziyaretiniz başlar; genelde bu muayene sonrasında kilo kontrolü için de tekrar çağırılabilirsiniz. Doğum odasından sonraki ilk aşınız 1. ayda yapılacaktır (Hepatit-B aşısı).
• 1. ay, 2. ay,3.ay… gibi aylık kontrolleriniz uygundur. Bu kontrollerde bebeğin beslenmesinin büyümesi için yeterli olup olmadığı yapılan ölçümlerle ve muayenesi ile değerlendirilir. Zaman ilerledikçe doktora gitme sıklığınız 2-3 ayda bire gerileyecektir.
• Sadece bedensel büyüme ölçümleri değil, solunum, kalp, bıngıldak, ağız, kulak, batın, genital bölge muayeneleriniz yapılacak ve zihinsel gelişimi de ayına uygun muayene ve gözlemlerle değerlendirilecektir.
• Ayınızın gerektirdiği sağlık bakanlığı ve özel aşılarınızı doktorunuzla konuşulup bilgileri alınır.
• 2. ayda kalça USG tetkiki istenir, gerekmedikçe uzun süre tetkik planı yoktur.
• Doktor ziyaretlerine gitmeden önce aklınıza takılan ve öğrenmek istediğiniz bilgileri lütfen yazın ve muayeneye yanınızda götürmeyi de unutmayın!

BEBEKTE NELER OLURSA HASTA OLDUĞUNU DÜŞÜNÜP DOKTORA BAŞVURALIM?

• Belirli bir sarılığı varken giderek daha da sararma,
• Alışık olmadığınız huzursuzluk hali,
• Sakinleştirilemeyen ağlama krizleri !!
• Emmeyi reddetme, emerken morarma
• Ateş veya soğukluk (<36->38)
• Aktivitede, uyanıklık halinde belirgin azalma
• Döküntü
• Kusma, ve/veya ishal

 

LOHUSALIKTA DUYGUSAL DESTEK ALMAK

• İlk başlarda kolay heyecanlansanız da annelik içgüdülerinize güvenmeye başladıktan sonra, işler daha kolay olacak. Bu süreç eğer ilk defa anne oluyorsanız biraz zaman alacak.
• Kaygılandığınız zaman lütfen yardım isteyin, herşeyi kendi başınıza çözmenizi ve mükemmel olmanızı kimse beklemiyor.
• Kendinize aşırı yüklenmeyin. Anneniz, kardeşiniz, kayınvalideniz veya bir dostunuz size yardım teklif ettiğinde lütfen hemen reddetmeyin. Bazen 1 saat uyku sizi çok dinlendirir.
• Mümkünse yarım saat bile olsa, açık havada gezmek gibi rahatlatıcı boş zamanlar yaratın. Kendinize iyi baktıkça bebeğinizle geçirdiğiniz zamanın da daha az stresli ve güzel geçtiğini göreceksiniz.
• Kafanıza takılan ama ‘‘sorarsam çok mu saçma olur ?’’ dediğiniz soruları acilse o gün, değilse bir köşeye not ederek çocuk doktorunuza sorun.
•  Doktorlar için saçma sorular yoktur, kaygılı anneyi rahatlatmak bebeğe de, aileye de, doktora da iyi gelir.

 

 

Aile olarak, sağlıklı, mutlu ve huzurlu nice yıllar dilerim.

 

Dr. Öge Çultu Kantaroğlu

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı

www.doktoroge.com

@doktoroge

 Dr. Öge Çultu Kantaroğlu